BA LÒNG THUNG LŨNG THẦN TIÊN
Nhớ Lưu Nguyễn ngày xưa lạc tới Đào Nguyên...
Thiên Thai (Văn Cao)
kính nhớ hương linh Thân Phụ
Trưởng Chi CA Cam Lộ, Ba Lòng, Đông Hà, Hải lăng tỉnh QT... 1958-1965
Mới hai ba giờ sáng, trời còn tối nhưng ba tôi và tôi cùng hai chú làm việc với ba tôi đã tới bến đò cuối con đường Gia Long bên chợ Tỉnh. Giã từ ngọn đèn đường vàng vọt gần cuối đường Quang Trung, người cảnh sát tan ca gác cuối cùng gần chợ chào hỏi nhóm người của ba tôi vài ba câu chuyện gì đó. Trong ánh sao khuya, bác lái đò hình như đã hẹn sẵn lúc nào? Ai nấy đều sẵn sàng cho cuộc hành trình hẹn trước. Chuyến đò dành riêng cho các người trong Chi Công An do ba tôi đã đặt trước. Con đò đang sửa soạn chèo ngược dòng sông Thạch để lên Ba Lòng.
Điều đứa nhỏ mãi nhớ trong lòng, con đò sẽ chèo suốt hành trình. Một thời chưa hề có máy chèo như thập niên sau đó. Bắt đầu khởi hành, ông lái đò dùng chiếc sào đẩy con thuyền ra xa bờ. Mái chèo bắt đầu khua nước trong khuya. Tôi là đứa trẻ duy nhất trong chuyến hành trình. Ngồi thu mình trong khoang, bên ngọn đèn dầu lù mù, tôi lắng tai nghe tiếng nước róc rách dọc hai mạn con đò. Thuyền nhè nhẹ lướt trong màn đêm dần dà về sáng.
con đò qua đoạn sông Thạch Hãn khoảng An đôn, Như Lệ thì trời vừa sáng...
Ngủ thiếp đi khi nào không hay, chợt tỉnh giấc thì con đò đã chèo qua Cầu Ga không biết lúc nào? Tôi lại nghe tiếng ông lái đò loáng thoáng nói chuyện: đò vừa qua An Đôn Như Lệ thôi. Nhìn lên trên bờ sông còn có chiếc xe GMC nhà binh nào đó chạy sớm, nó theo con đường mé bờ Thạch Hãn chạy lên.
Điều đứa nhỏ mãi nhớ trong lòng, con đò sẽ chèo suốt hành trình. Một thời chưa hề có máy chèo như thập niên sau đó. Bắt đầu khởi hành, ông lái đò dùng chiếc sào đẩy con thuyền ra xa bờ. Mái chèo bắt đầu khua nước trong khuya. Tôi là đứa trẻ duy nhất trong chuyến hành trình. Ngồi thu mình trong khoang, bên ngọn đèn dầu lù mù, tôi lắng tai nghe tiếng nước róc rách dọc hai mạn con đò. Thuyền nhè nhẹ lướt trong màn đêm dần dà về sáng.
Ngủ thiếp đi khi nào không hay, chợt tỉnh giấc thì con đò đã chèo qua Cầu Ga không biết lúc nào? Tôi lại nghe tiếng ông lái đò loáng thoáng nói chuyện: đò vừa qua An Đôn Như Lệ thôi. Nhìn lên trên bờ sông còn có chiếc xe GMC nhà binh nào đó chạy sớm, nó theo con đường mé bờ Thạch Hãn chạy lên.
Tiếng các chú râm ran nói chuyện, tôi mới biết đò qua khúc quanh có tên là Trấm. Con sông dường như hẹp lại, nước cạn dần, mùa khô có đoạn đò chạm đáy không chèo được.
Thế là tất cả mọi người không ai bảo ai, đều nhảy xuống dòng nước cạn:
-Hò...hầy!
-Hò ...hầy!
Ai nấy đều ra sức vừa hô vừa đẩy con đò ...
Tôi là đứa bé, nên được ưu tiên ngồi lại bên trong. Tiếng hò lơi của ba tôi và mấy chú thi nhau rầm rập cố đẩy con thuyền qua đoạn cát bồi. Vói tay qua khe hở dưới mái vòm cong cong, tôi khuấy làn nước trong leo lẻo đang đi ngược về phía sau. Nước trong và cạn khiến tôi thấy rõ làn cát trắng dưới đáy.
BÃI CÁT VÀNG
Trời gần trưa con đò được nghỉ gần một khúc quanh sông. Bãi cát vàng bồi lên cạnh khúc lượn của con sông không biết lúc nào . Tôi được rời đò lên chơi trên bãi cát tinh khiết và quý báu này. Trong kia là khu rừng yên lặng. Đối với đứa nhỏ như tôi đó là một không gian thâm u, huyền bí. Cánh rừng rậm rịt, có đôi ba tiếng con thú kêu rời rạc. Tôi men theo con nước nhỏ xíu, một con lạch từ trong khu rừng bí ẩn kia chảy ra. Lạch nước trong ngần quanh co, giữa bãi cát vàng. Làn nước óng ánh phản chiếu ánh nắng như con suối nhỏ chảy ra nhập vào dòng sông mẹ.
Tôi vừa hồi hộp vừa lo sợ bâng quơ, chẳng khác gì đang có chuyến 'phiêu lưu mạo hiểm' nào đó không bằng? Vọc nước chơi xong, tôi đứng yên giữa bãi cát vàng phẳng phiu ngó vô khu rừng thâm u. Không biết trong đó có gì không? Có thể có những hang động huyền bí hay những "ông tiên ông bụt" nào chăng?
Có tiếng ai kêu tôi về. Con đò tiếp tục lên nguồn, ngược giòng Thạch Hãn tận những gì bí mật của núi rừng. Ngoái lại sau, chưa gì tôi lại nhớ thành phố Quảng Trị, nhớ mọi người đang ở lại phía xa, tất cả như đợi tôi về.
BỮA CHÁO CÁ TRÔI
Càng ngược giòng, sông càng hẹp, có lúc rừng càng sát lại với con đò. Vách núi hai bên lại càng cao lên tôi phải ngẩng đầu lên để nhìn . Có mấy con rạch chảy ra nước cuộn sóng. Con đò có lúc đi giữa hai vách núi. Có vài gốc cây vươn mình ra sông, cánh lá nghiêng nghiêng, vài cây gỗ mục vắt vẻo bên bờ. Chợt đò dừng lại gần một vũng sâu nhất. Tôi nghe tiếng ba tôi và mấy chú đi theo lao xao trước mũi đò. Ba tôi đang cầm cái gì ném xuống sông, vài giây sau tôi nghe một tiếng "ùm" kèm theo một cột nước vọt cao lên, trắng xoá. Thì ra đò ba tôi đang đánh cá ở một vũng nước sâu.
Có hai chú nhảy xuống nước. Sau đó có hai, ba con cá thật lớn được vớt lên đò. Cá đánh được lớn quá! chúng nhìn giống cá gáy, lớp vảy trắng bạc, vi lại vàng hươm. Tôi chưa bao giờ thấy loại cá đầu nguồn lớn đến thế! Ba tôi gọi chúng là cá TRÔI. Tôi cứ thắc mắc tại sao cá này có tên cá trôi?
Hai con cá được bác chèo đò phụ làm. Lớp vảy tròn, trắng óng ánh , bị cạo tơi ra. Bữa cháo cá nấu ngay trên đò. Lúc đò tạm dừng nấu ăn, chú Đệ nhảy lên bậc đá cạnh con đò đang neo. Chú lẫn vào trong những tàng cây bên vách núi. Một giờ sau khi bữa cháo cá trên đò nấu xong chú Đệ trở về, một tay cầm cây súng, một tay xách buồng cau xanh ngắt. Tôi cứ thắc mắc: làm sao trong rừng xanh lại có cau được ? hay là cau rừng? Cau chỉ có dưới đồng bằng trong mấy xóm Thạch Hãn hay Trí bưu, Hạnh hoa ,ngả ba về Quy thiện sao có ở rừng xanh? Sau này tôi mới hay: sau rặng núi kia, có những bản làng họ có trồng cau như mình.
Cả đò ăn bữa cháo cá lấy sức để tiếp tục hành trình. Tôi nghe phảng phất, ông lái đò nói gần đến Ba Lòng rồi.
BẾN ĐÁ NỔI
BẾN ĐÁ NỔI
Trời đã về chiều, núi rừng chuyển qua màu đen nhạt. Con đò vẫn nhịp nhàng khua mái ngược giòng. Mùa khô nước không chảy mạnh nên đò đi nhẹ nhàng. Lúc này tôi mới hiểu tại sao ba tôi lại chọn mùa khô để lên lại vùng này.
Vài cây khô còn vướng lại bên bờ sau mùa lũ trước như không muốn rời xa quê hương hùng vĩ của chúng. Con đò có lúc lại sát rừng đến nỗi tôi còn thấy vài loại cây phong lan bám trên mấy nhánh cây cao. Những nhánh phong lan, buông thỏng, la đà trên cao những chẳng ai để ý. Tôi lại nghe nhiều tiếng chim kêu lanh lảnh, lạ tai mà tôi chưa hề nghe lần nào? Tiếng chim dội vào vách núi phụ họa thêm cho bản nhạc rừng chiều.Vài con bìm bịp thoáng bay qua mấy bụi lách đầu nguồn của mấy nhánh khe đang tuôn vào giòng sông, nước đập vào vài mõm đá trắng xóa.
-Đến rồi!
Ai nấy reo lên.
Mặt trời bắt đầu lặn bên triền núi thì con Đò đến nơi. Chiếc đò cập vào một bờ sông cạn nước. Tôi còn nhớ ba tôi gọi bến này là Bến Đá Nổi. Nơi con đò cặp vào là một bãi đá thiên nhiên lớp lớp muôn triệu viên đá tròn nhẵn thín, có viên to gần đầu người. Một sự mài dũa thiên nhiên nên bờ sông này mới có tên Đá Nổi. Một bãi đá, một cái tên và chỉ một lần trong đời lên đây nhưng tôi vẫn nhớ mãi kỷ niệm tuổi thơ tận đầu nguồn Sông Thạch.
Ba tôi dắt tôi xuống thuyền, vội vã đi theo các chú. Ánh chiều bị dãy núi chắn ngang làm cái bến vắng nhá nhem thêm. Tiếng chân bước rào rạo, càng khó đi do đá lổm nhổm. Lần đầu trong đời, đứa bé như tôi, mới thấy một bãi đá lạ lùng?! Giờ, bờ sông đầy đá đó tôi chẳng biết còn hay mất Tên? Muôn triệu viên đá tròn trịa bóng nhẵn năm xưa đó không biết còn không ?
BA LÒNG - THUNG LŨNG THẦN TIÊN
Tôi vào làng, nói đúng hơn là vào thung lũng Ba Lòng thì trời đã nhá nhem tối. Cho đến sáng hôm sau thức dậy mới nhận chân ra đây là khoảng trời mở rộng cho đầu nguồn sông Thạch.
Một thế giới thần tiên như trong ảo mộng nhưng lại hiện thực cho tôi ngày xưa ấy.
Những liếp nhà tranh ẩn hiện trong làn sương mờ buổi sáng; nơi đây là cả một thế giới khác một vùng cư dân lên đây lập nghiệp hồi nào mà tôi không thể ngờ ra . Tôi đã có dịp rong chơi và ngắm một thung lũng rộng mênh mông, một vùng đất hứa trù phú cho mấy rẫy bắp xanh tươi, bông bắp rung rinh theo làn gió lan truyền mãi tận xa tít, hết cả tầm mắt tôi. Tôi làm sao quên được mấy nồi bắp tươi nấu xong thơm phức. Mùi bắp nếp lan tỏa khắp nơi trong lúc người dân vừa thu hoạch. Trong trí nhớ nhỏ dại nhưng người viết không hề quên mấy nồi thịt heo rừng, chú Đề, một tay thiện xạ trong Chi CA chú nấu với lá lốt rừng ngon thật là ngon. Những con gà rừng cũng không thoát khỏi bàn tay thiện nghệ của chú ấy.
Một thời bên Chi và bên Quận thân thiết nhau như thể anh em một nhà. Quận săn được con heo rừng cũng đem qua chia cho Chi của ba tôi. Phía Chi có được vài con gà rừng cũng đem qua biếu Quận. Lên đóng vùng cao, đầu nguồn sông Thạch tình dân và công chức trên này cũng thân thiện thật lòng. Một thung lũng một thời hòa bình khi Mặt Trận chưa có, êm đềm và sung sướng biết bao! một thằng bé còn nhiều may mắn khi khói lửa chiến tranh chưa bùng nổ lan tràn, khi mái chèo của người trạo phu vẫn khoan thai khua nước hai bên sườn núi bao chùm phong lan lủng lẳng cùng tiếng chim kêu rộn rả đó đây...
Ngày tháng vui chơi trên vùng đất mới, có khi tôi tưởng mình đang ở "xứ thần tiên" như trong mấy cuốn truyện tranh, tôi đang cất dưới nhà thật . Núi rừng trùng điệp, bao quanh một vùng đất đìu hiu. Xóm làng mịt mờ trong khói núi sương chiều. Tôi như thể bị tách biệt hẳn thế giới con người khi đây là một thế giới của chim kêu vượn hú , của mây che bàng bạc , mờ ảo cả lối về .
Một thời gian tôi bỗng nhớ nhà. Quảng trị - thành phố thân yêu dưới xa, bên kia triền núi xanh lam mờ mịt . Cả nhà tôi - mẹ và em tôi dưới đó, chắc đợi tin tôi về?
rẫy bắp mênh mông
Tuổi nhỏ hay nhớ nhà. Hàng ngày đứa bé như tôi mãi lẩn quẩn bên cha mình và các chú bác trong Chi Công An rồi cũng chán. Thằng bé con chiều chiều bâng khuâng hướng về miệt xa một thành phố thân yêu dưới đó. Những tiệm sách và những cuốn truyện tranh cổ tích hàng ngày đứa nhỏ như tôi ngấu nghiến đọc một cách say mê...Có ngờ đâu, dịp theo cha lên Thung Lũng Ba Lòng, đứa bé con lại có một cảm giác bâng khuâng, lưu luyến chẳng khác chi "Lưu Nguyễn ,Từ Thức nhớ trần gian" trong truyện tranh kia vậy. May thay có được công tác về tỉnh, ba tôi lại cùng đứa con trai theo con đò xuôi giòng sông Thạch, về lại cái gọi là "cõi trần "- dưới kia. Thành phố nhỏ bé nhưng thân thương Quảng Trị đang đợi tôi- đứa bé trở về từ một "xứ thần tiên" có tên Ba Lòng./.
ĐHL chớm Đông 2010
edit 20/11/2024
ps: Khoảng năm 1963 Ba Lòng mất kiểm soát không còn thuộc VNCH nữa
